(δείτε τους καταλόγους Άνδρου, Γαυρίου, Κορθίου)

Τα τεκμήρια

Τα τεκμήρια που έχουν υποστεί επεξεργασία και παρουσιάζονται είναι τρεις εκλογικοί κατάλογοι της επαρχίας Άνδρου, των δήμων Άνδρου και Γαυρίου του έτους 1872 και του δήμου Κορθίου του έτους 1871. Τα τεκμήρια απόκεινται στην Κεντρική Υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους και αποτελούν τμήμα της Συλλογής Γιάννη Βλαχογιάννη.[1]

Η μεταγραφή του Εκλογικού Καταλόγου της επαρχίας Άνδρου του 1871/1872 πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Αρχειοθήκη Κυκλάδων» που υλοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του ΕΙΕ και χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα «Δημητρίου και Λιλίκας Μωραΐτη Άνδρου».

Οι εκλογικοί κατάλογοι είναι έντυποι και περιλαμβάνουν τους άρρενες που είχαν δικαίωμα ψήφου. Οι κατάλογοι περιλαμβάνουν τις ακόλουθες οκτώ κατηγορίες πληροφοριών (σύμφωνα με την ορολογία του συντάκτη του καταλόγου): «αύξων αριθμός», «όνομα», «επώνυμον», «πατρώνυμον», «ηλικία», «χωρίον διαμονής», «επιτήδευμα ή επάγγελμα», «παρατηρήσεις».

Σχόλια
Στους καταλόγους καταγράφονται οι εκλογείς των δήμων της επαρχίας Άνδρου ανά οικισμό. Πιο συγκεκριμένα στο δήμο Άνδρου καταγράφονται οι εκλογείς των οικισμών: Αλαδινό («Αλαδινού»), Άνδρος, Αποίκια, Βουρκωτή («Βουρκωτής»), Βραχνού, Λάμυρα, Λιβάδια, Μένητες, Μέσα Χωριό («Μεσαχωρίον»), Μεσαθούρι, Μεσαριά («Μεσαρία»), Παλαιόπολη («Παλαιούπολις»), Πέρα Χωριά («Περαχωρία»), Πιτροφός, Στενιές («Στενιαίς»), Στραπουργιές («Στραπουργιαίς»), Συνέτι («Συνετή»), Υψηλού, Φάλλικας («Φάλικας»). Στο δήμο Γαυρίου: Αμμόλοχος («Αμόλοχος»), Άνω Γαύριο («Άνω Γαύριον»), Απροβάτου, Άρνη («Άρνης»), Βιτάλι, Γαύριο («Γαύριον»), Καλιβάρι και Βαρίδι («Καλυβάρη και Βαρύδη»), Κατάκοιλος, Μακροτάνταλο («Μαρκοτάνταλος»), Μπαλαίοι («Μπαλαιών»), Μπατσί («Μπάτζη»), Φελλός («Φελός»). Στο δήμο Κορθίου: Αηδόνια («Αηδώνια»), Αϊπάτια («Αηπάτια»), Αλαμαννιά («Αλαμανιά»), Αμονακλιός («Αμονακλειού»), Βουνί («Βουνή»), Γιαννιτσαίοι («Γιαννησέο»), Επισκοπείο («Πισκοπιό»), Καππαριά («Καπαρία»), Κόρθι («Κόρθιον»), Κόχυλος («Κοχύλου»), Λαρδιά («Λαριδιά»), Μουσιώνας («Μουσχιόνα»), Όρμος Κορθίου, Πίσω Μεριά («Οπίσω μέρος»), Ρογό («Ρογώ»), Χώνες.

Για τη μεταγραφή των οικισμών ελήφθη υπόψη η σύγχρονή μας διαμόρφωση των ονομασιών τους, όπως αποτυπώνονται στην τελευταία απογραφή.

Κατά την επεξεργασία των τεκμηρίων αποδελτιώθηκαν οι παρακάτω πληροφορίες που απέδωσαν και τα αντίστοιχα πεδία: αύξων αριθμός, επώνυμο, όνομα, πατρώνυμο, ηλικία, χωρίον διαμονής, επάγγελμα ή επιτήδευμα, παρατηρήσεις. Όταν τα πεδία εμφανίζονται κενά, δεν διατίθενται οι σχετικές πληροφορίες.

Οι πληροφορίες έτυχαν ανάλογης επεξεργασίας, προκειμένου να είναι ευχερέστερη η αναζήτησή τους. Έτσι εφαρμόστηκαν κάποιοι γενικοί κανόνες με στόχο αφ’ ενός την ομοιομορφία και αφ’ ετέρου την αποφυγή της αλλοίωσης των σχετικών πληροφοριών. Σε γενικές γραμμές οι επιλογές για την απόδοση ονομασιών προσώπων και τόπων ακολουθούν τις αντίστοιχες επιλογές των εκλογικών καταλόγων δήμου Άνδρου (1844, 1877 και 1890) [βλ. υπομνήματα: Εκλογικός κατάλογος 1844 (υπόμνημα), Εκλογικός κατάλογος 1877 (υπόμνημα), Εκλογικός κατάλογος 1890 (υπόμνημα)].

Πιο συγκεκριμένα:
Ι. Μεταγραφή κύριων ονομάτων

α) Διορθώνεται η ορθογραφία των βαπτιστικών ονομάτων, π.χ.:
Φραντζίσκος, Φρατζέσκος→ Φραγκίσκος
Λεωνάρδος→Λεονάρδος,
Λουρέντζος, Λουρέτζος, Λορέντζος, Λορέτζος→ Λορέντζος
Χρηστόδουλος→Χριστόδουλος

β) Επιλέγεται η αντικατάσταση ενός ονόματος από το αντίστοιχο βαπτιστικό, π.χ.:
Γιάκουμος→ Γιακουμής
Κώστας ή Κωσταντίνος ή Κωνσταντής → Κωνσταντίνος
Σωτήρος→ Σωτήριος
Αργύρης→ Αργύριος
Αλέξης→ Αλέξιος
Στεφανής→ Στέφανος
Σταυρής→ Σταύρος

γ) Σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα βαπτιστικό όνομα διατηρεί κατά τη μεταγραφή την ιδιαίτερη εκφορά του, π.χ.:
Αγγελέτος
Αντρίκος
Γιαννούλης
Γιαννάκης
Δήμας
Μιχελέτος
Πέρος ή Περάκης
Σταματέλος
Σταυρινός

δ) Σημειώνεται ολογράφως το κύριο όνομα στις περιπτώσεις που χρησιμοποιούνται συντομογραφίες και θεωρείται ευνόητο, π.χ.
Κωνστ. → Κωνσταντίνος
Λεον. → Λεονάρδος
Μιχ. → Μιχαήλ
Φρατζ. → Φραγκίσκος
Ιω. → Ιωάννης
Δημ. → Δημήτριος
Στεφ. → Στέφανος

ε) Στην κατηγορία «Πατρώνυμο» όσα ονόματα απέδιδαν ιερατική ιδιότητα και καταγράφονταν με τη ένδειξη «ιερεύς/ιερέας» να ακολουθεί το όνομα, διατηρήθηκαν ως είχαν. Όσα είχαν την ένδειξη «Παπ.» ή «Παππά» ή «Π.» και ακολουθούσε κύριο όνομα, οι όροι αντιστράφηκαν, πχ.

Παππά Γιάκουμος → Γιακουμής, παππάς
Παπ. Μάρκος → Μάρκος, παππάς

ΙΙ. Μεταγραφή επωνύμων ονομάτων

α) Διορθώνεται η ορθογραφία, όπου έχουν γραφεί καταφανώς εσφαλμένα ή όπου σήμερα έχει επικρατήσει μία ορθογραφία, π.χ.:
Θερμιότης → Θερμιώτης
Γιαννήσης → Γιαννίσης
Σήδερης → Σίδερης
Αηβαλιότης → Αϊβαλιώτης
Ζαγωραίος → Ζαγοραίος
Ζές → Ζέης
Μήχας → Μίχας
Μπειρίκος → Εμπειρίκος

β) Ορισμένα επώνυμα εμφανίζονται διαφορετικά από τους καταλόγους του 1844 και του 1877 ή συμφωνούν με έναν εκ των δύο, παρά ταύτα διατηρήθηκε η ορθογραφία τους. Βλ. ενδεικτικά:
Ζέμπερης (1844), Ζούμπερης (1865, 1872, 1877)
Ντανιόλος (1844), Δανιόλος (1865, 1872, 1877)
Μασαούτης (1844, 1865, 1872), Μασαούλης (1877)
Περλουρέντζος (1844, 1865, 1872), Περλορέντζος (1877)
Λιγίζος (1844, 1872), Λιγύζος (1865), Λυγίζος (1877)
Λουκίσας (1844, 1865, 1872), Λουκίσσας (1877)
Πατήρης (1844, 1865, 1872), Πατίρης (1877)

γ) Ορισμένα επώνυμα εμφανίζονται με τρόπο που δεν είναι σαφής η εκφορά τους· και σε αυτή την περίπτωση επιλέχθηκε η μία εκ των δύο πιθανών. Συγκεκριμένα βλ.:
Γιανίσσης, Γιαννίκης, Γιαννίσης → Γιαννίσης

III. Μεταγραφή επαγγελμάτων
α) Τα επαγγέλματα μεταγράφονται κατά κανόνα στη δημοτική, π.χ.:
αλιεύς → αλιέας
χαλκεύς → χαλκουργός
κουρεύς → κουρέας
κλητήρ → κλητήρας
βαφεύς → βαφέας

β) Σε ορισμένες περιπτώσεις επιλέγεται μία πιο σύγχρονη λέξη για το επάγγελμα, π.χ.:
αλευρομυλωνάς/αλευροποιός → μυλωνάς
βουτζάς → βαρελοποιός
καφφετζής/καφεπώλης → καφεπώλης

γ) Διατηρείται η διαφορετική απόδοση των επαγγελμάτων ναυτικός και ναύτης, καθώς θεωρείται πως αποδίδει ουσιαστικές διαφορές.

δ) Στο επάγγελμα «διδάσκαλος» έγινε ομογενοποίηση και καταγράφηκε στο πεδίο «Παρατηρήσεις» ο τρόπος απόδοσης του καταλόγου, πχ. «δημοδιδάσκαλος», «ελληνοδιδάσκαλος» κλπ.

IV. Αύξουσα αρίθμηση
Κατά τη μεταγραφή διατηρήθηκε η αύξουσα αρίθμηση των πρωτότυπων καταλόγων. Στον πρωτότυπο εκλογικό κατάλογο των τριών δήμων της επαρχίας Άνδρου είχε επισυναφθεί Παράρτημα του εκλογικού καταλόγου του κάθε δήμου. Τα παραρτήματα περιέχουν τους «εγγραπτέους», «διορθώσεις» και τους «διαγραπτέους» του κάθε δήμου και χρονολογούνται μετέπειτα, το 1899. Λόγω της μετέπειτα δημιουργίας των Παραρτημάτων και της σύνταξης νέων εκλογικών καταλόγων στην ενδιάμεση περίοδο (1871/1872-1899), τα παραρτήματα δεν περιέχονται.

Μαργαρίτα Λιάγκα

[1] Βλ. ΓΑΚ, Εκλογικά Συλλογής Γιάννη Βλαχογιάννη: «Εκλογικά», φάκ. 3: «Εκλογικοί κατάλογοι επαρχίας Άνδρου», υποφάκ. 1: «Εκλογικά δήμου Άνδρου», αρ. φ. 122-183 «Εκλογικός κατάλογος του Δήμου Άνδρου του έτους 1872»· στο ίδιο, υποφάκ. 2: «Εκλογικά δήμου Γαυρίου», αρ. φ. 226-273 «Εκλογικός κατάλογος του Δήμου Γαυρίου του έτους 1872»· στο ίδιο, υποφάκ. 3: «Εκλογικά δήμου Κορθίου», αρ. φ. 312-363 «Εκλογικός κατάλογος Δήμου Κορθίου 1871».