(δείτε τους καταλόγους Άνδρου, Γαυρίου, Κορθίου )
Τα τεκμήρια
Τα τεκμήρια που έχουν υποστεί επεξεργασία και παρουσιάζονται είναι τρεις εκλογικοί κατάλογοι της επαρχίας Άνδρου, των δήμων Άνδρου, Γαυρίου και Κορθίου, του έτους 1844. Τα τεκμήρια απόκεινται στην Κεντρική Υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους και αποτελούν τμήμα της Συλλογής Γεωργίου Λαδά.[1]
Οι εκλογικοί κατάλογοι είναι χειρόγραφοι και περιλαμβάνουν τους άρρενες που είχαν δικαίωμα ψήφου. Ο κατάλογος του δήμου Άνδρου περιλαμβάνει τις ακόλουθες οκτώ κατηγορίες πληροφοριών (σύμφωνα με την ορολογία του συντάκτη του καταλόγου): «αύξων αριθμός», «όνομα και επώνυμον», «ηλικία», «χωρίον διαμονής», «αν είναι αυτόχθων ή από ποίας εποχής έχει την διαμονήν του εις τον δήμον», «ποίου είδους ιδιοκτησίαν έχει», «επιτήδευμα ή επάγγελμα», «παρατηρήσεις». Από τον κατάλογο του δήμου Γαυρίου λείπει η κατηγορία «χωρίον διαμονής», καθώς οι εκλογείς είναι καταγεγραμμένοι ανά χωριό, ενώ στον κατάλογο του δήμου Κορθίου δεν υπάρχει η κατηγορία «παρατηρήσεις». Ακόμη και οι τρεις κατάλογοι δεν περιέχουν ειδική κατηγορία για το πατρώνυμο· όποτε υπάρχει σημειώνεται μεταξύ κυρίου και επωνύμου ονόματος.
Παρατηρήσεις
Στους καταλόγους καταγράφονται οι εκλογείς των δήμων της επαρχίας Άνδρου ανά οικισμό. Πιο συγκεκριμένα στο δήμο Άνδρου καταγράφονται οι εκλογείς των οικισμών: Πρωτεύουσα, Μεσαριά («Μεσαρία»), Μένητες («Μένηταις»), Πιτροφός, Λάμυρα, Αλαδινό («Αλαδινού»), Πέρα Χωρίον, Αποίκια, Στενιές («Στενιαίς»), Βουρκωτή, Σινέτι («Ασυνετή»), Βραχνού, Μέσα Χωρίον, Λιβάδια, Υψηλού. Στο δήμο Γαυρίου: Φελλός («Φελλός), Κατάκοιλος («Κατάκοιλο»), Άρνη και Μπαλαίοι, Μακροτάνταλο («Μαρκουτάνταλον»), Βιτάλι, Λειβάδια και Γίδες, Αμμόλοχος («Αμόλοχος»), Βαρίδι και Καλιβάρι («Βαρύδι και Καλιβάρι»), Γαύριο και Άγιος Πέτρος. Στο δήμο Κορθίου: Κόρθιον, Όρμος Κορθίου, Αηδόνια («Αειδόνια»), Μουσιώνας («Μουσχιώνας»), Πέρα Αηδόνια, Αμονακλιός («Αμονακλειού»), Πίσω Μεριά («Οπίσω Μέρη»), Αϊπάτια, Καππαριά («Καπαριά»), Αλαμαννιά («Αλαμανία»), Χώνες, Ρογό («Ρογώ»), Επισκοπείο («Πισκοπίο»), Λαρδιά, Γιανσαίοι, Κόχυλος, Βουνιά, Άγιος Νικόλαος-Πίσω Μεριά.
Για τη μεταγραφή των οικισμών ελήφθη υπ’ όψιν η σύγχρονή μας διαμόρφωση των ονομασιών τους, όπως αποτυπώνονται στην τελευταία απογραφή.
Κατά την επεξεργασία των τεκμηρίων αποδελτιώθηκαν οι κατωτέρω πληροφορίες που απέδωσαν και τα αντίστοιχα πεδία: αύξων αριθμός, επώνυμο, όνομα, πατρώνυμο, ηλικία, χωρίον διαμονής, αυτόχθων ή μη, ιδιοκτησία, επάγγελμα ή επιτήδευμα, παρατηρήσεις. Όταν τα πεδία εμφανίζονται κενά, δεν διατίθενται οι σχετικές πληροφορίες.
Οι πληροφορίες έτυχαν ανάλογης επεξεργασίας, προκειμένου να είναι ευχερέστερη η αναζήτησή τους. Έτσι εφαρμόστηκαν κάποιοι γενικοί κανόνες με στόχο αφ’ ενός την ομοιομορφία και αφ’ ετέρου την αποφυγή της αλλοίωσης των σχετικών πληροφοριών. Σε γενικές γραμμές οι επιλογές αυτής της μεταγραφής ακολουθούν τις αντίστοιχες επιλογές των εκλογικών καταλόγων δήμου Άνδρου (1877 και 1890) [βλ. υπομνήματα: Εκλογικός κατάλογος 1877 (υπόμνημα), Εκλογικός κατάλογος 1890 (υπόμνημα)].
Πιο συγκεκριμένα:
Ι. Μεταγραφή κύριων ονομάτων
α) Διορθώνεται η ορθογραφία των βαπτιστικών ονομάτων, π.χ.:
Φραντζίσκος→ Φραγκίσκος
Λεονίδας→ Λεωνίδας
Ζαφύρης→ Ζαφείρης
β) Επιλέγεται η αντικατάσταση ενός ονόματος από το αντίστοιχο βαπτιστικό, π.χ.:
Γιάκουμος→ Γιακουμής
Νικόλας→ Νικόλαος
Κώστας→ Κωνσταντίνος
Σωτήρος→ Σωτήριος
Αργύρης→ Αργύριος
Αλέξης→ Αλέξιος
Στεφανής→ Στέφανος
Σταυρής→ Σταύρος
γ) Σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα βαπτιστικό όνομα διατηρεί κατά τη μεταγραφή την ιδιαίτερη εκφορά του, π.χ.:
Αγγελέτος
Γιαννούλης
Δήμας
Σταματέλος
Σταυρινός
δ) Σημειώνεται ολογράφως το κύριο όνομα στις περιπτώσεις που χρησιμοποιούνται συντομογραφίες και θεωρείται ευνόητο, π.χ.
Ανδρ. → Ανδρέας
Κωνστ. → Κωνσταντίνος
Λεον. → Λεονάρδος
Μιχ. → Μιχαήλ
Φρατζ. → Φραγκίσκος
Ιω. → Ιωάννης
Δημ. → Δημήτριος
Στεφ. → Στέφανος
Στερ. → Στέργιος
ΙΙ. Μεταγραφή επωνύμων ονομάτων
α) Διορθώνεται η ορθογραφία, όπου έχουν γραφεί καταφανώς εσφαλμένα ή όπου σήμερα έχει επικρατήσει μία ορθογραφία, π.χ.:
Θερμιότης → Θερμιώτης
Γιαννήσης → Γιαννίσης
Σήδερης → Σίδερης
Αιβαλιότης και Αειβαλιώτης → Αϊβαλιώτης
Μακεδώνιος → Μακεδόνιος
Ζαγωραίος → Ζαγοραίος
Μήχας → Μίχας
Μυλονόπουλος → Μυλωνόπουλος
Ανύσης → Ανίσης
Καλογρήδης → Καλογρίδης
Ράλιας → Ράλλιας
Μπειρίκος → Εμπειρίκος
β) Ορισμένα επώνυμα εμφανίζονται διαφορετικά από τον κατάλογο του 1877, παρά ταύτα διατηρήθηκε η ορθογραφία τους (αφορά μόνον τους καταλόγους δήμου Άνδρου). Βλ. ενδεικτικά:
Ζέμπερης (1844), Ζούμπερης (1877)
Καραογλάνης (1844), Καραουλάνης (1877)
Ντανιόλος (1844), Δανιόλος (1877)
Μασαούτης (1844), Μασαούλης (1877)
Κιράνης (1844), Κηράνης (1877)
Περτίσης (1844), Περτέσης (1877)
Τρυγώνης (1844), Τριγώνης (1877)
Φρατζέτης (1844), Φραγκέτης (1877)
Περλουρέντζος (1844), Περλορέντζος (1877)
Σίμπουρας (1844), Σύμπουρας (1877)
Λιγίζος (1844), Λυγίζος (1877)
Πόγκας (1844), Μπόγκας (1877)
Λουκίσας (1844), Λουκίσσας (1877)
Πατήρης (1844), Πατίρης (1877)
γ) Ορισμένα επώνυμα εμφανίζονται με τρόπο που δεν είναι σαφής η εκφορά τους· και σε αυτή την περίπτωση επιλέχθηκε η μία εκ των δύο πιθανών. Συγκεκριμένα βλ.:
Γιαννούλας/Γιαννούρας → Γιαννούλας
Τεμένεγκας/Τεμίνεγκας → Τεμένεγκας
III. Μεταγραφή επαγγελμάτων
α) Τα επαγγέλματα μεταγράφονται κατά κανόνα στη δημοτική, π.χ.:
αλιεύς → αλιέας
χαλκεύς → χαλκουργός
κουρεύς → κουρέας
κλητήρ → κλητήρας
βαφεύς → βαφέας
β) Σε ορισμένες περιπτώσεις επιλέγεται μία πιο σύγχρονη λέξη για το επάγγελμα, π.χ.:
βουτζάς → βαρελοποιός
καφφετζής/καφεπώλης → καφεπώλης
γ) Διατηρείται η διαφορετική απόδοση των επαγγελμάτων ναυτικός και ναύτης, καθώς θεωρείται πως αποδίδει ουσιαστικές διαφορές. Αντίθετα στον εκλογικό κατάλογο του δήμου Γαυρίου εμφανίζονται οι λέξεις «κτηματογεωργός» και «κτηματίας», οι οποίες κατά τη μεταγραφή αποδόθηκαν με τη λέξη κτηματίας, καθώς θεωρήθηκε πως δεν έχουν ουσιαστική διαφορά.
- IV. Αύξουσα αρίθμηση
Κατά τη μεταγραφή διατηρήθηκε η αύξουσα αρίθμηση των πρωτότυπων καταλόγων. Στον πρωτότυπο εκλογικό κατάλογο του δήμου Άνδρου υπάρχει επισυνημμένος συμπληρωματικός εκλογικός κατάλογος με τον τίτλο «Κατάλογος των προστεθέντων παρά του ορκωτού Δικαστηρίου, ων εχόντων το δικαίωμα του ψηφοφορείν», ο οποίος περιλαμβάνει 47 εγγραφές εκλογέων με αύξουσα αρίθμηση 1-47. Κατά τη μεταγραφή ο συμπληρωματικός κατάλογος ενιαιοποιήθηκε με τον κύριο, καθώς επίσης ενιαία έγινε και η αύξουσα αρίθμηση, τοποθετώντας όμως αυτή τη φορά τους αύξοντες εντός αγκυλών. Ως εκ τούτου ο συμπληρωματικός κατάλογος καταλαμβάνει τους αύξοντες αριθμούς [1421]-[1467].
Βαγγέλης Σαράφης
[1] Βλ. ΓΑΚ, Συλλογή Λαδά: «Εκλογικά», φάκ. 3: «Εκλογικά επαρχίας Άνδρου», υποφάκ. 1: «Εκλογικά δήμου Άνδρου», αρ. φ. 3-49 «Κατάλογος των εχόντων δικαίωμα του ψηφοφορείν εις τον Δήμον Άνδρου δια την εκλογήν βουλευτού, 1844»· στο ίδιο, υποφάκ. 2: «Εκλογικά δήμου Γαυρίου» «Κατάλογος των εχόντων δικαίωμα του ψηφοφορείν Δημοτών κατά το άρθρον στ΄ περί εκλογής των Βουλευτών Νόμου, 1844», αρ. φ. 148-174· στο ίδιο, υποφάκ. 3: «Εκλογικά δήμου Κορθίου», αρ. φ. 224-245.